Kỹ năng mềm kết hợp với khả năng chuyên môn sẽ là chìa khóa thành công cho sinh viên trong công việc sau khi tốt nghiệp ra trường. Bài viết giới thiệu một số kỹ năng mềm mà sinh viên cần phải trang bị cho hành trình đi tới tương lai, đồng thời đề xuất một số biện pháp cơ bản giúp sinh viên Trường Đại học Hạ Long có được các kỹ năng mềm cơ bản nhất, phục vụ tốt cho công việc sau này.

                                                                                 Đào Thị Vương, Trung tâm Hỗ trợ sinh viên

1.Đặt vấn đề

Theo UNESCO, mục đích học tập là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”. Nếu xem nhận định này là một định nghĩa và đối chiếu định nghĩa này với sinh viên ngày nay thì mục đích học tập của sinh viên mới chỉ là học để biết, nghĩa là chỉ đạt được một trong bốn mục tiêu của UNESCO [5]. Chính vì vậy khi sinh viên tham gia phỏng vấn tuyển dụng thường chỉ gây ấn tượng với nhà tuyển dụng bằng bằng cấp, khả năng chuyên môn,… Thế nhưng, bạn nên biết rằng năng lực của con người được đánh giá trên cả 3 khía cạnh: kiến thức, kỹ năng và thái độ. Điều đó khẳng định rằng học không chỉ để biết mà học còn để làm việc, để chung sống và để tự khẳng định mình. Những năm gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng nhắc nhiều đến cụm từ “kỹ năng”, “kỹ năng mềm” và “kỹ năng cứng”.

Thực tế cho thấy kỹ năng cứng tạo tiền đề, và kỹ năng mềm tạo nên sự phát triển. Chìa khóa dẫn đến thành công thực sự là bạn phải biết kết hợp cả hai kỹ năng này một cách khéo léo.

Trước hết, chúng ta phải hiểu được kỹ năng mềm là thuật ngữ dùng để chỉ các kỹ năng quan trọng trong cuộc sống như: kỹ năng sống, giao tiếp, lãnh đạo, làm việc theo nhóm, kỹ năng quản lý thời gian, thư giãn, vượt qua khủng hoảng, sáng tạo và đổi mới, kỹ năng đàm phán, quản lý cung đột, kỹ năng tư duy hiệu quả… Kỹ năng mềm không thể hiện dưới dạng hữu hình có thể đo đếm được hay chứng nhận thông qua bằng cấp mà nó được thể hiện thông qua thái độ, cách thể hiện cũng như khả năng tư duy, nhìn nhận vấn đề của con người.

Trong xã hội hiện đại, kỹ năng mềm ngày càng được đánh giá cao. Rất nhiều nhà tuyển dụng xem trọng những kỹ năng này và xem đây là một trong những yêu cầu tuyển dụng quan trọng.

2. Nội dung

2.1. Một số kỹ năng quan trọng cần thiết cho sinh viên hiện nay

Theo một số nghiên cứu thì kỹ năng mềm của sinh viên có thể tóm gọn ở một số kỹ năng quan trọng, cơ bản sau đây [4]:

2.1.1. Tiếng Anh được coi là kỹ năng nền tảng, mấu chốt

Tiếng Anh – ngôn ngữ toàn cầu vẫn sẽ thống lĩnh trên các mặt trận kinh tế, xã hội trên thế giới. Nếu không thành thạo nó, bạn không thể nào vượt ra khỏi “chữ S” Việt Nam. Trong khi đó, công việc đang có xu hướng mở rộng ra ngoài thế giới. Vậy nên, nếu không có tiếng Anh, sinh viên làm sao có thể tiếp cận được các cơ hội như thế?

Nếu bạn muốn nâng cao được kỹ năng tiếng Anh của mình để thích nghi được trong thời đại này, thứ tiếng Anh bạn tiếp cận không thể như nhiều năm, thậm chí hơn chục năm trước đây được học.

Để tự tin và giao tiếp hiệu quả với tiếng Anh, cần nhiều hơn những kỹ năng khác. Mà trước tiên, phát âm đúng, chính xác là điều kiện cơ bản trước khi muốn nghe được, nói được tiếng Anh.

2.1.2. Kỹ năng Công nghệ thông tin

Cuộc cách mạng lần này có thể sẽ dẫn tới những bất công lớn khi tự động hóa có thể thay thế con người trong một vài vị trí dẫn tới dư thừa lao động. Vì vậy với sự bùng nổ này, kỹ năng quan trọng sẽ là kỹ năng công nghệ thông tin (khoa học máy tính).

Các trào lưu công nghệ trên thế giới sẽ có những tác động đến thị trường IT Việt Nam bao gồm điện toán đám mây, javascript, Dữ liệu lớn (Big data), an ninh mạng, vạn vật kết nối (Internet of Things). Nếu bắt kịp kiến thức về những công nghệ mới nhất, quan trọng nhất, dù bạn không phải đã từng là lập trình viên hay chuyên gia máy tính, bạn vẫn có thể thích ứng với mọi thay đổi về công nghệ và làm chủ nó dễ dàng.

Ngành giáo dục trong thời đại cách mạng 4.0, học sinh sẽ không còn phải nghỉ học vì trời quá lạnh, quá nắng hay bị đau chân không đến lớp được? Việc điểm danh tại lớp cũng có thể sử dụng công nghệ thực tế ảo. Thầy giáo có thể dạy từ Anh, Mỹ xa xôi với học trò đến từ khắp các châu lục và vẫn có thể tương tác với nhau như đang ngồi trong cùng một nơi. Khoảng cách về không gian, địa lý và thời gian không phải là rào cản.

Một vấn đề khác cũng quan trọng không kém. Đó là mối quan hệ giữa công nghệ thông tin và tiếng Anh. Cách mạng 4.0 mở ra nhiều cơ hội mới cho những người hiểu biết về Công nghệ thông tin, về khoa học máy tính. Thế nhưng, đó cũng là thách thức, là rào cản vô cùng lớn với bạn nếu bạn không có tiếng Anh.

2.1.3. Kỹ năng Tư duy phản biện – Giúp bạn không còn là 1 cái “máy làm việc”

Mặc dù đã xuất hiện từ rất lâu, nhưng gần đây tư duy phản biện mới thật sự được quan tâm tại Việt Nam. Nó cũng chính là một điểm yếu mà rất nhiều người mắc phải. Nói một cách dễ hiểu, khi không có tư duy (tinh thần) phản biện, bạn làm việc như một cái máy, bạn lắng nghe như một con robot, Sếp nói gì làm nấy. Trong cuộc thảo luận, bạn chỉ biết nghe ý kiến của người khác, sau đó làm theo mà không có lập trường hay ý kiến của riêng mình.

Việc rèn luyện tư duy phản biện là vô cùng cần thiết, bởi nhờ có tư duy phản biện, bạn sẽ hình thành thói quen, biết cách tiếp cận vấn đề đa chiều, linh hoạt; có khả năng quan sát, phân tích và nhìn nhận thấu đáo, từ đó dễ thích nghi trước mọi đổi thay trong cuộc sống, công việc.

2.1.4. Với Kỹ năng sáng tạo – Bạn chủ động được với mọi thay đổi

Cũng giống như sự tự tin, sáng tạo là kết quả của một quá trình rèn luyện, học hỏi, phát triển kỹ năng.Có khả năng sáng tạo, bạn sẽ bẻ gãy tư duy đóng khung (fixed mind), luôn tìm tòi và phát hiện ra các khía cạnh mới của vấn đề, chủ động giải quyết vấn đề hiệu quả hơn.

Mọi thứ đang thay đổi nhanh chóng, đó là thông tin mỗi ngày, là công nghệ hàng tháng. Nếu bạn không rèn luyện, phát triển khả năng sáng tạo của mình, mọi thứ bạn có trong đầu chỉ dừng lại ở những thứ bạn đã biết. Vậy thì làm sao bạn có thể thích ứng được với những thông tin mới hơn từng ngày như thế.

2.1.5. Kỹ năng giao tiếp – Chìa khóa vàng của mọi thành công

Thực tế cho thấy, khi giao tiếp tốt hơn sẽ tạo khả năng thành công cao hơn trong cuộc sống. Giao tiếp tốt mới là điều kiện tiên quyết để hòa nhập với bất kỳ môi trường nào, vừa giúp sinh viên có được cơ hội công việc tốt hơn, vừa thúc đẩy sự phát triển của cá nhân.

Nhưng giao tiếp với ai mới là điều quan trọng. Khi sinh viên chỉ giao tiếp với nững bạn và một số người có tư duy tiêu cực xung quanh cuộc sống thì hiệu quả giao tiếp sẽ khác so với những người có tư duy tích cực, những người thầy cô.

Thế nhưng, cũng giống như sự tự tin, sinh viên cần quá trình rèn luyện mỗi ngày. Đừng nghĩ rằng, người ta giao tiếp giỏi, trở thành diễn giả nọ kia do người ta có thiên phú nói chuyện từ nhỏ. Thực tế, họ cũng đã phải luyện tập rất nhiều để nâng tầm kỹ năng giao tiếp của mình.

2.1.6. Kỹ năng hợp tác – Thích ứng thời đại công nghiệp 4.0

Dù muốn hay không con người vẫn không ngừng hợp tác với nhau để chinh phục thiên nhiên hay giải quyết các vấn đề xã hội. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, với kinh tế xã hội và tri thức như hiện nay, con người lại càng cần hợp tác hơn bao giờ hết. Nó chính là giải pháp chủ yếu để bạn, bạn của bạn, tất cả chúng ta có thể chung sống và phát triển cùng nhau.

Nếu bạn không có khả năng làm việc đội nhóm, hay thiếu tinh thần hợp tác, tương trợ với đồng nghiệp, đối tác thì điều đó đồng nghĩa với sự trì trệ và kém phát triển. Mấu chốt của việc sở hữu và thành thạo những kỹ năng nói trên là phải có một quá trình rèn luyện thường xuyên và đều đặn. Sử dụng tiếng Anh tự tin và hiệu quả trong cuộc sống, công việc có được khi hàng ngày, bạn dành thời gian luyện tập theo phương pháp nào đó, miễn là bạn thấy được sự tiến bộ của mình.

2.2. Tăng cường kỹ năng mềm cho sinh viên Trường Đại học Hạ Long

Trường Đại học Hạ Long được thành lập từ năm 2014 và đến năm 2019 sẽ có khóa sinh viên đại học đầu tiên ra trường. Xác định được vai trò quan trọng của kỹ năng mềm đối với sinh viên, nhà trường đã có và cần tiếp tục duy trì một số hoạt động cơ bản như sau:

Thứ nhất, tiếp tục thực hiện đề án tiếng Anh đối với sinh viên để đạt chuẩn đầu ra với thang bậc 4 trong khung tham chiếu 6 bậc của Việt Nam, đáp ứng yêu cầu làm việc tại tỉnh Quảng Ninh là tỉnh phát triển mạnh về du lịch và dịch vụ;

– Thứ hai, tăng cường hoạt đông của Trung tâm Ngoại ngữ – Tin học của Trường, đáp ứng yêu cầu nâng cao trình độ công nghệ thông tin và ngoại ngữ của sinh viên, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu để lưu trữ các kết quả hoạt đông của sinh viên.

– Thứ ba, tiếp tục duy trì các cuộc thi, hội thi mang tính học thuật của các khoa chuyên môn, các cuộc thi về sáng tạo kĩ thuật, dịch vụ và tổ chức xét tặng giải thưởng sinh viên đạt giải cao hàng năm; tạo điều kiện cho sinh viên tham dự các hội nghị, hội thảo khoa học, sinh hoạt học thuật, hội thi sáng tạo khoa học và công nghệ, câu lạc bộ khoa học sinh viên; duy trì các hình thức hoạt động khác của sinh viên mà ở đó Đoàn Thanh niên công sản Hồ Chí Minh nhà trường làm nòng cốt.

– Thứ tư, duy trì hoạt động Câu lạc bộ Sinh viên nhằm chia sẻ, tư vấn các thông tin liên quan đến hoạt động phong trào, nghiên cứu khoa học,…. Tổ chức các buổi tọa đàm, sinh hoạt chuyên môn nhằm phát triển các kỹ năng mềm cho SV.

– Thứ năm, tiếp tục nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động cộng đồng, các cuộc thi do các cấp tổ chức, tạo được sân chơi lành mạnh cho sinh viên; hỗ trợ, khen thưởng kịp thời và thích đáng đối với các kết quả, công trình dự thi của SV  đạt giải.

– Thứ sáu, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động của SV: Thư viện cần có nhiều sách và tài liệu tham khảo, có nhiều nguồn tài liệu mở kết nối với thế giới, đặc biệt cần có nhiều sản phẩm trưng bày về hoạt động của sinh viên. Cung cấp hệ thống máy tính hòa mạng internet đầy đủ trong khu thư viện để sinh viên có thể sử dụng và tra cứu miễn phí; các khu vực sinh hoạt chung cho sinh viên: sân thể thao, hội trường,….

– Thứ bảy, tăng cường hợp tác với các trường đại học trong khu vực, các tổ chức xã hôi, các doanh nghiệp trong và ngoài nước để tìm kiếm nguồn đề tài nghiên cứu, kinh phí hỗ trợ và đầu ra ứng dụng vào thực tiễn công việc sau này của sinh viên. Doanh nghiệp có trách nhiệm phối hợp tạo điều kiện để sinh viên thực hành công việc thực tế. Ngoài ra các cán bộ từ Doanh nghiệp cần tham gia trao đổi kinh nghiệm trong chương trình chính khóa, ngoại khóa và định hướng nghề nghiệp cho sinh viên.

– Thứ tám, về phía giảng viên: Giảng viên có thể lồng ghép kỹ năng mềm vào trong các môn học hiện có giúp sinh viên có cơ hội trau dồi cũng như thể hiện bản thân

– Thứ chín, về phía sinh viên: Cần chủ động và tích tham gia vào các chương trình đào tạo kỹ năng mềm của nhà trường cũng như các tổ chức xã hội khác. Mạnh dạn, tự tin thuyết trình trước đám đông, rèn luyện kỹ năng giao tiếp trước nhiều người bởi đây là một trong những kỹ năng quan trọng đối với công việc sau này. Tích cực thảo luận và làm việc nhóm cũng như tham gia các hoạt động ngoại khóa, các hoạt động tình nguyện bởi những hoạt động này không chỉ giải tỏa căng thẳng mà còn tạo điều kiện cho sinh viên phát triển, trau dồi đạo đức cũng như các kỹ năng cá nhân khác như kỹ năng lãnh đạo, sáng tạo, làm việc nhóm… Tìm kiếm các công việc bán thời gian phù hợp với sinh viên để tích lũy kinh nghiệm, kỹ năng làm việc hỗ trợ tích cực cho công việc tương lai theo ngành nghề nhất định. Ngoài ra, việc tham gia các công tác xã hội là hết sức bổ ích giúp nâng cao tinh thần cộng đồng, nhận định rõ nét và định hướng đúng đắn giá trị bản thân.

3. Kết luận

Sinh viên đại học trong thời đại ngày nay,đòi hỏi sự thay đổi toàn diện từ tư duy nhận thức đến hành động, từ đó có khả năng thích nghi với môi trường làm việc mới, thường xuyên thay đổi và phát triển không ngừng. Để làm được điều đó, không những sinh viên cần thay đổi nhận thức về vai trò của kỹ năng mềm mà nhà trường, cũng cần thay đổi và có những hành động tích cực, chuẩn hóa các quy định về đào tạo kỹ năng mềm cho sinh viên trong đổi mới cơ cấu chương trình và phương pháp đào tạo trong thời gian tới hướng đến nền công nghiệp hiện đại.

Tuy nhiên, kỹ năng mềm cần được nghiêm túc nhìn nhận là một quá trình tích lũy. Sinh viên dựa trên những khả năng của bản thân, mục tiêu trong tương lai để xây dựng lộ trình rèn luyện các kỹ năng qua mỗi năm học; từ đó đến khi ra trường, sinh viên sẽ tự tin với năng lực của chính mình và đảm nhiệm tốt các công việc trong thời đại công nghệ 4.0.

Tài liệu tham khảo

1. Đinh Thị Phương Liên (2017), Thực trạng và giải pháp hoàn thiện kỹ năng mềm cho sinh viên tại Trường Đại học Thương mại, Luận văn thạc sĩ.
2. https://www.vinabook.com -Net work – kỹ năng mềm quan trọng nhất – Sharon Connolly (người dịch: Phan Huỳnh Thanh Như)
3. 3. https://www.vinabook.com – 8 kỹ năng mềm thiết yếu, chìa khóa đến thành công – Trần Thượng Tuấn, Nguyễn Minh Huy
4. https://tienganhtongluc.com – 6 kỹ năng thiết yếu trong “Cách mạng công nghệ 4.0 -Tiếng anh Tổng Lực.
5. https://lhu.edu.vn – Kỹ năng mềm, sự cần thiết cho sinh viên – Tác giả Kim Thu.
6. ddu.edu.vn – Kỹ năng mềm – yếu tố quan trọng để sinh viên khởi nghiệp thành công – Vũ Thu Hà.